Oudste huis van Frankrijk

In Cluny zijn, naast de restanten van de wereldberoemde abdij, nog heel veel middeleeuwse gebouwen bewaard gebleven. In de Rue du Merle staat zelfs het oudste huis van Frankrijk. De kern is in Romaanse stijl en dateert uit 1091.

Lange tijd werd gedacht dat het Maison de Jeanne (eind 14^e eeuw) in Aveyron het oudste huis van Frankrijk was. Totdat in 1999 een onderzoek in Cluny was afgerond. Een Duits team had in een woning aan de Rue du Merle 20 het metselwerk bestudeerd, opgravingen gedaan en monsters genomen uit de houten eikenhouten balken.

De jaarringen van het hout onthulden dat de eiken in de winter van 1090-1091 waren gekapt; slechts een paar jaar nadat de bouw van de beroemde abdij van Cluny was gestart. In die tijd werd altijd vers gekapt hout gebruikt voor bouwconstructies: dat was het makkelijkste te bewerken en de constructie werd steviger als het hout pas na bewerking droogde.

Het hart van de woning is dus al bijna duizend jaar oud. De plattegrond was langwerpig (10,74 x 6,22 meter), stond loodrecht op de straat en had minstens één verdieping. De oorspronkelijke voorgevel is nu onderdeel van het interieur en is niet zichtbaar vanaf de straat. De Duitse onderzoekers hadden ontdekt dat er voor die gevel een grote ommuurde binnenplaats (hal) was. In de 17^e eeuw werd het huis uitgelijnd met de straat en kwam het zo’n zes meter naar voren. De huidige voorgevel is dus een stuk jonger.

De eigenaar van het huis, Jean-Denis Salvèque, is bijzonder geïnteresseerd in de geschiedenis van het stadje en is voorzitter van het Onderzoekscentrum Clunisienne. “Cluny is een gefossiliseerd middeleeuws stadje dat tussen de 11^e en de 13^e eeuw werd gebouwd. De kwaliteit van de woningen was zeer goed en ze bleven tot in de 18^e eeuw in stand. We hebben hier nog 170 percelen met Romaanse elementen. Dat is ongekend,” zo zei hij vorig jaar tegen het dagblad Le Journal de Saône-et-Loire.

Het was niet verwonderlijk dat de inwoners van Cluny mooie en degelijke woningen hadden: ze verdienden goed aan de bouw van de grote abdijkerk van Cluny. De arbeiders die uit heel Europa werden aangetrokken voor dit enorme project, werden ook ingezet voor de huizenbouw. Vandaar de overeenkomsten tussen de gebeeldhouwde decoraties van de abdijkerk en van de huizen.

Destijds woonden de mensen op de eerste verdieping en werkten ze op de begane grond. Typerend voor de Romaanse huizen in Cluny zijn de “claires-voies” de versierde ramen aan de straatkant op de eerste verdieping. Daarvan heeft het stadje er nog 41. Met die versieringen kon de eigenaar z’n maatschappelijke positie aangeven. Op de begane grond zijn vaak nog grote ronde bogen te zien in de voorgevel. Daar bevond zich de poort die toegang gaf tot de werkplaats. Ernaast was dan een raam met een luik dat naar voren kon worden geklapt en zo dienst deed als toonbank. Achter de smalle deur ging een trap naar de woonverdieping schuil.

De Rue du Merle 20 heeft op de eerste etage geen “claires-voies” meer aangezien er in de 17^e eeuw een nieuwe voorgevel is geplaatst. Wel is op de begane grond, binnenin het huis, nog de oude toegang tot het atelier aanwezig. De huidige eigenaar heeft het pand zorgvuldig gerestaureerd en ingericht als een gîte, een vakantiewoning, voor vier tot zes personen. Het is dus mogelijk om tijdens een vakantie in Bourgondië te overnachten in het oudste huis van Frankrijk. De naam van de gîte is L’Apothicaire (de apotheker). In de 18^e eeuw woonde hier een apotheker. Wat de oudste commerciële bestemming van het pand was, is niet bekend.

Lopend onderzoek in Cluny doet vermoeden dat de Rue du Merle 20 z’n titel als het oudste huis van Frankrijk over enige tijd moet prijsgeven. Het lijkt erop dat het stadje nog oudere panden heeft en de historici wachten met spanning op de uitkomsten van nieuw wetenschappelijk onderzoek. Om als “huis” te worden gezien, moeten de vloer, muren en een dak bewaard zijn gebleven. De Rue du Merle 20 heeft nog de oorspronkelijke kelder, vloer, muren en balkdelen voor de eerste etage. Die zijn in Romaanse stijl. De rest is in Renaissance stijl.

La Demeure de l’Apothicaire
Rue du Merle 20
71250 Cluny

Met dank aan Jean-Denis Salvèque en Olaf Spronk.