Ballet van ooievaars

De ooievaars keren, na een overwintering in het zuiden, weer terug naar hun broedplaats. Een belangrijke trekroute gaat over Bourgondië. Wie hun ballet in de lucht wil zien, moet vooral richting de Saône of de Loire reizen.

In deze tijd van het jaar vliegen de witte ooievaars weer in grote getale over Bourgondië heen. Ze hebben overwinterd in Noord-Afrika, Spanje of, nu de winters steeds zachter worden, in Zuid-Frankrijk en zijn onderweg naar hun broedplaats in deze regio, elders in Frankrijk of nog verder naar het noorden. Dankzij de vlaktes en wetlands vinden ze in Bourgondië een aantrekkelijke plek voor een tussenstop.

Volgens Brigitte Grand, onderzoeker bij de LPO (Ligue pour la Protection des Oiseaux, de Franse vogelbescherming) zijn vorig jaar meer dan 500 koppels in Bourgondië gebleven om er te broeden: zo’n 400 in de Saône-et-Loire, ruim 100 in de Nièvre, 12 in de Côte-d’Or en 1 in de Yonne. In heel Frankrijk werden er ongeveer 5.000 geteld. De zeer schuwe zwarte ooievaar, die zich graag verstopt op plekken ver van de bewoonde wereld, blijft nog steeds een zeldzaamheid. Daarvan waren vorig jaar in Bourgondië naar schatting 10 tot 20 nesten.

De witte ooievaars leggen hun reis af in groepjes van enkele tientallen tot meer dan honderd soortgenoten. Bij vertrek voeren ze een bijzonder ballet op. Ze zijn relatief zwaar (gemiddeld 3,5 kilo) en, om energie te besparen, klapperen ze zo min mogelijk met hun vleugels. Brigitte Grand legt uit dat ze zich omhoog laten voeren door de thermiek. Minutenlang draaien ze in opwaartse cirkels totdat ze op de goede hoogte zijn. Dat leidt tot een spectaculair ballet in de lucht.

Hun migratieperiode is van half januari tot eind april. De piek ligt tussen half februari en half maart. De belangrijkste trekroute van de ooievaars gaat via de valleien van de Rhône en de Saône. Daarna buigen ze af langs de Doubs en de Rijn. Ze volgen echter ook andere routes, bijvoorbeeld langs de Loire of langs de Allier, en overnachten graag nabij water omdat daar voldoende voedsel is te vinden. Tijdens hun jacht in de wetlands en langs rivieren of meren doden ze met hun scherpe snavel kikkers, hagedissen, vissen, slangen, grote insecten, weekdieren, schaaldieren, vogeltjes en zelfs kleine zoogdiertjes om die te verorberen.

Met hun rode snavel en rode poten zijn de ooievaars makkelijk te herkennen. Op de zwarte slagpennen na, zijn ze helemaal wit. Onderweg zoeken ze vooral elektriciteitsmasten, hoge gebouwen, grote solitaire bomen of uitgestrekte velden en weiden op. Ook hun nesten zijn op hooggelegen plekken. BourgondieToerist.nl zag afgelopen zomer bijvoorbeeld een enorm ooievaarsnest op het dak van het kasteel van Cormatin. Aangekomen op hun bestemming, betrekken ze het imposante nest dat ze het jaar ervoor hebben achtergelaten. Na een schoonmaakbeurt van het nest wordt de paringsdans opgevoerd. In april of mei worden de eieren gelegd. Het uitbroeden duurt ongeveer een maand. In augustus vertrekken ze weer naar het zuiden.

Vijftig jaar geleden waren de ooievaars bijna uitgestorven. Ze werden bedreigd door veranderingen in de natuur, zoals de drooglegging van moerassen, en door intensief gebruik van pesticiden. Ook werd er onderweg gejaagd op deze dieren. Tegenwoordig worden ze vaak geëlektrocuteerd door elektriciteitsdraden. In 1974 waren er in heel Frankrijk slechts elf ooievaarskoppels, waarvan negen in de Elzas. Nu zijn het er meer dan 5.000. Vooral tussen 2000 en 2010 is hun aantal enorm gegroeid.

Ooievaars zijn nog altijd een beschermde diersoort. Bewaar bij het observeren en fotograferen of filmen een flinke afstand om hen zo min mogelijk te verstoren of op de vlucht te jagen. De dieren maken een vliegtocht van honderden of zelfs duizenden kilometers en hebben daarvoor al hun energie nodig. Met onnodig wegvliegen, verspillen ze die energie.

De LPO heeft mensen in Bourgondië opgeroepen om in de komende weken mee te doen aan de telling zodat er meer bekend wordt over de migratie van deze dieren. Wie groepen ziet, wordt gevraagd om informatie en eventueel foto’s door te sturen. Het gaat daarbij om het aantal waargenomen ooievaars alsmede de locatie, de datum en de tijd van de waarneming. Doorsturen kan, met vermelding van de eigen naam, via de database van www.faune-bfc.org, de app NaturaList, Facebook (LPO Bourgogne-Franche-Comté) of Instagram (@lpo_bfc).

Onderstaande kaart geeft aan waar, in het departement Saône & Loire in 2024 nesten van ooievaars zijn waargenomen.