Dit charmante stadje ligt aan de Yonne in een landelijke, groene, heuvelachtige setting. Hoewel er eerder ook al mensen in dit gebied woonden, dankt het zijn bestaan vooral aan Louis VI. In 1163 stichtte hij, op de grens van de koninklijke domeinen, Villeneuve-le-Roi als een vooruitgeschoven bastion van de stad Sens. De naam werd tijdens de Franse revolutie veranderd in Villeneuve-sur-Yonne; de Franse koning (“roi”) werd toen immers afgezet en door de guillotine gedood.
Villeneuve kreeg dankzij Louis VI een brug en een 10 meter hoge stadsmuur met torens en versterkte poorten. Ook werden er diepe stadsgrachten gegraven. Er kwam zelfs een koninklijke donjon: de toren van Philippe Augustus (La Grosse Tour). Hij staat in de wijk waar vroeger de leerlooiers werkten.
De rivier was altijd een belangrijke ader voor Villeneuve. Van de 16e tot de 19e eeuw stond er in de haven een groot magazijn voor hout en houtskool dat was bestemd voor Parijs. Ook werd er volop in wijn en leer gehandeld. Met de opbrengsten daarvan werden mooie, grote huizen gebouwd in het stadscentrum, met name in de Rue Carnot, tussen de laag gelegen straten van de schippers en de hoger gelegen straten van de wijnbouwers.
De stad is gevormd rond de kerk. De Notre-Dame van Villeneuve behoort tot de mooiste gotische werken van de Yonne en heeft bijna de omvang van een kathedraal. De bouw is rond 1215 gestart. Het portaal en de façade waren pas in de 16e eeuw gereed. Binnen zorgen de vele, grote vensters voor veel licht. De kapel voor Saint-Nicolas, de beschermheilige van de schippers, herinnert aan de belangrijke rol die de rivier heeft gespeeld in de ontwikkeling van Villeneuve-sur-Yonne. De kerk is van juni tot en met september ’s middags open voor bezoekers.
De stadswallen zijn verdwenen. Van de vijf stadspoorten resteren alleen nog de Poort van Sens en de Poort van Joigny; compleet met schietgaten, pijlspleten, en gleuven voor de valpoort. In de 18e eeuw was het gemeentehuis gevestigd in de Poort van Joigny. Ook was er in die poort een gevangeniscel gemaakt. Tegenwoordig is op de tweede verdieping het Museum van de Gendarmerie, met een verzameling uniformen, ingericht. Het museum heeft ook een verzameling oude plattegronden, schilderijen, gravures en beeldhouwwerken.
Op de plaats van de oude stadswallen is een wandelweg aangelegd. Verder is door het oude stadscentrum een wandeling uitgezet. De plattegrond is verkrijgbaar bij het Toeristenbureau. Het eilandje in de Yonne, het Île d’Amour, is een prima plek om foto’s te maken van de stad. Op de andere oever (linksaf de brug over) ligt, op een zandbank, het strandje van Villeneuve-sur-Yonne. Een prima plek om ’s zomers even het water in te gaan.