Zicht op sterrenhemel Morvan internationaal erkend
Door lichtvervuiling is op veel plaatsen de melkweg niet of nauwelijks meer te zien. In de Morvan is dat nog wel het geval en daarvoor krijgt het park nu internationale erkenning.
Het regionaal natuurpark van de Morvan is sinds mei 2025 officieel een Internationaal Dark Sky Reservaat, een donkere oase waar de mensen kunnen genieten van de sterrenhemel en de nachtdieren worden beschermd tegen het licht. Hiervoor ontving het park, van het Amerikaanse DarkSky International, het RICE-label. Dat staat voor Reserve International Ciel Etoilé (Internationaal Reservaat Sterrenhemel). De Amerikaanse organisatie certificeert plaatsen waar de nachtelijke duisternis wordt beschermd. Volgens informatie van het park zijn dat er momenteel wereldwijd 24.
Het park diende het dossier voor het RICE-label in september 2024 in bij DarkSky. Zestien van de 133 gemeenten in de Morvan maken deel uit van de kernzone die 455 km2 omvat. Deze zone bevindt zich rond Glux-en-Glenne, Anost en Chiddes. Het is een hoog gelegen gebied met weinig inwoners. Rondom de kernzone ligt een buffer met 34 gemeenten. De rest van het natuurpark dient als beschermingszone.
In de aanloop naar deze internationale erkenning, werd in 2023 in de Morvan besloten om in Château-Chinon een astronomisch centrum te bouwen voor sterrenliefhebbers uit de hele wereld. Daar wordt nog aan gewerkt. Het natuurpark wil ook meer activiteiten gaan organiseren om mensen vertrouwd te maken met het natuurlijke nachtleven van de Morvan. Er worden al wandelingen gehouden om de dieren, geluiden en geuren van de nacht te leren kennen. Vanuit de Rue du Château d’Eau in Savilly (Côte-de-d’Or), is een korte route in het donker uitgezet die men zonder begeleiding kan lopen: de wegwijzers zijn met reflecterende witte verf geschilderd. Overdag laden ze op en daarna geven ze acht uur licht.
De grootste vijand van de donkere plekken is lichtvervuiling. Volgens DarkSky zit het dag/nachtritme in het DNA van alle planten en dieren. Ze hebben dat nodig voor hun voortplanting, voeding, slaap en bescherming. Kunstlicht verstoort dat ritme doordat het de nachtelijke omgeving verandert. Het vertroebelt bijvoorbeeld de oriëntatie en de navigatie van dieren waardoor ze in fatale situaties kunnen komen. Maar ook mensen lijden onder te weinig duisternis. Onderzoeken hebben aangetoond dat te veel licht in de nachtelijke uurtjes bijdraagt aan allerlei gezondheidsproblemen. DarkSky noemt daarbij op z’n website slaapstoornissen, depressie, obesitas, diabetes, hartaandoeningen en kanker. Verder wijst de organisatie op de energieverspilling door lampen en de daarmee gepaarde gaande schade voor het klimaat. Weliswaar voelen mensen zich veiliger door buitenverlichting, maar kennelijk is nooit wetenschappelijk bewezen dat daardoor de veiligheid werkelijk toeneemt.
Op de lichtkaart van Frankrijk is de Morvan een donkere vlek. Het was de astronomische vereniging van Bourgondië die het park in 2018 aanraadde om het RICE-label aan te vragen. Emmanuel Clerc, binnen het park verantwoordelijk voor Transities en Economie, coördineerde het project: “We zijn gestart met nulmetingen om de duisternis en de lichtbronnen in kaart te brengen. Tegelijkertijd moesten de gemeenten bewust worden gemaakt van de lichtvervuiling die ze creëerden. Nieuwe wetgeving hielp ons daarbij. Zo is het voortaan verplicht om openbare verlichting, bij vervanging, omlaag te richten. Vanwege het DarkSky dossier moet 66% van de lampen daar in 2026 aan voldoen. In 2035 ligt de lat op 100%. Behalve de richting waarin het licht schijnt, is ook de sterkte van belang. Wettelijk is een kleurtemperatuur van 3.000 Kelvin toegestaan. In het natuurpark mag dat maximaal 2.400 tot 2.700 Kelvin zijn. Hogere lichttemperaturen geven een blauwe piek die bijvoorbeeld de aanmaak van het slaaphormoon melatonine verstoort.” In de afgelopen jaren zijn steeds meer gemeenten in de Morvan, mede om energie te besparen, tussen 23.00 en 6.00 uur hun straatlampen gaan doven. Het park nodigt bedrijven, inwoners en bezoekers uit om eveneens mee te doen aan de beperking van lichtvervuiling.
Foto: Sterrenhemel boven het museum van Bibracte, ©Département de la Nièvre, Johan Boulet.